تحلیلی بر سازمان فضایی کاروانسراهای دشت نمونه موردی کاروانسرای قِلّی
کد مقاله : 1013-IRCRVSR
نویسندگان:
وحیده رضائیان *
کارشناس حفظ و احیا
چکیده مقاله:
کاروانسراها از جمله یادگار‌های پر ارزش ایران از روزگاران کهن می‌باشد که به دلایل نظامی، اقتصادی و مذهبی در کنار راه‌های تاریخی شکل گرفته‌اند. ماکسیم سیرو کاروانسراهای ایران را از لحاظ موقعیت قرارگیری به دو دسته دشت و کوهستانی تقسیم کرده است. کاروانسراهای دشت به دلیل ابعاد و فرم فضایی دارای تنوع بسیاری می‌باشد و سازمان فضایی این گونه در طول ادوار مختلف دچار تغییر و تحول‌های بسیاری شده است. لذا در این پژوهش برای استخراج سیر تحول سازمان فضایی نمونه‌های اولیه کاروانسرا و آثار شاخص در دوره حکومتی lojgt انتخاب و مورد تجریه و تحلیل قرار گرفته و در نمونه موردی کاروانسرای قِلّی مورد تدقیق قرار گیرد. روش تحقیق در این مقاله از نظر هدف، بنیادی و از نظر روش، توصیفی تحلیلی است و در تحلیل داده‌ها از روش قیاسی بهره گرفته شده است. براساس نتایج این پژوهش مشخص شد در سازماندهی فضایی کاروانسراها اصولی ثابت وجود دارد که تحول و خلاقیت در آنها با نشستن عناصر کالبدی در کنار هم ایجاد شده است. اصول ثابت حاکم : 1-آرایش مرکزی، دورنگرایی و حیاط مرکزی 2- الگوی چهار ایوانه 3- سلسله مراتب 4- تقارن می‌باشند. عناصر کالبدی سازمان فضایی کاروانسراها دشت شامل: 1- دروازه ورودی 2-هشتی ورودی 3- ایوان 4- حیاط مرکزی 5- بخش‌های اقامتی 6- اصطبل‌ها 7- ارتباط بخش های اقامتی و حیاط مرکزی 8- ارتباط اصطبل با حیاط مرکزی 9- استحکامات دفاعی10- فضاهای جانبی(بخش مذهبی، بازار، آب انبار، حمام، سرویس بهداشتی) می‌باشند.
کلیدواژه ها:
راه‌های خراسان، کاروانسرای دشت، کروانسرای قِلّی، سازمان فضایی
وضعیت : مقاله پذیرفته شده است